Dyfarnwyd y Fedal Aur am Gelfyddyd Gain i ffotograffydd ac artist gweledol o Gaerdydd yn Eisteddfod Genedlaethol Llyn ac Eifionydd 2023
Cyflwynwyd y Fedal Aur am Gelfyddyd Gain a £5,000, rhodd gan Ann Lock er cof am ei rhieni, Capten Gwilym a Mrs Eleanor Owen, Llanbedrog, i John Rowley mewn seremoni ar Faes yr Eisteddfod ym Moduan ar ddiwrnod agoriadol yr Eisteddfod.
Yn ôl y detholwyr, Elfyn Lewis, Owein Prendergast a Junko Mori, roedd gwaith John Rowley yn "gyffrous a chwareus".
Roedd yr artist wedi cyflwyno tri llun ohono'i hun yn gwisgo 'masgiau' roedd wedi'u creu yn ei gartref o ddeunyddiau bob dydd ac yna wedi tynnu lluniau ohonyn nhw a phostio'r delweddau ar gyfryngau cymdeithasol.
Dywedodd y dewiswr Elfyn Lewis: "Mae wedi bod yn gwneud y rhain ers tro bellach. Dechreuodd yn ystod Covid-19 pan oedd popeth wedi cau ac roedd yn gwneud y lluniau hyn ar Instagram.
"Roedd yn rhoi amser iddo'i hun bob dydd. Roedd yn mynd â phethau o gwmpas y tŷ ac yn gwneud y wynebau hyn. Mae'r pynciau y mae'n eu defnyddio ac yn siarad amdanynt yn eithaf yn gyffrous a chwareus a dwi'n eu hoffi nhw. Mae wedi rhoi golau yn ei geg neu bysgodyn dros ei wyneb does dim llawer o bobl yn mynd i ddweud 'Gallaf wneud hynny'. Yn sicr mae elfen o berfformiad yn ei waith hefyd."
Bu'r tri detholwr yn trafod y gwahanol geisiadau ar gyfer y wobr bron yn rhithiol am sawl mis a chyfarfod yn Y Lle Celf ddydd Gwener i wneud eu penderfyniad terfynol.
Ychwanegodd Elfyn Lewis: "Buom yn trafod am amser hir yn ystod y bore. Roeddem wedi trafod gyda'n gilydd dros y misoedd diwethaf ar-lein ac wedi gwneud y penderfyniad terfynol hwn heddiw.
"Dwi'n meddwl mai dyma'r tro cyntaf i'r dyfarniad terfynol gael ei wneud y diwrnod hwnnw cyn i'r fedal aur gael ei chyflwyno. Mae'n wych oherwydd mae pawb yn cael yr un chwarae teg.
"Rydym wedi gweld yr holl waith gyda'n gilydd ac wedi cael amser i gerdded o gwmpas Y Lle Celf, gweld beth yw beth a sut mae'r gweithiau yn cyd-fynd â'i gilydd."
Mae gan John Rowley dros 20 mlynedd o brofiad perfformio proffesiynol, yn gweithio'n helaeth ym myd theatr, ffilm a theledu.
Mae'n berfformiwr, gwneuthurwr theatr ac artist gweledol. Yn y 1990au roedd yn aelod craidd o’r cwmni theatr arbrofol Cymreig, Brith Gof. Ers 2000 mae John wedi bod yn berfformiwr cyswllt gyda Forced Entertainment. Mae'n gweithio'n rheolaidd gyda Pearson/Brookes i National Theatre Wales.
Mae’n gyd-gyfarwyddwr artistig cwmni perfformio, good cop bad cop a chafodd wahoddiad i arddangos gweithiau ffotograffig yn Eisteddfod Genedlaethol 2018 a lwyfannwyd yng Nghaerdydd.
Wrth ddisgrifio ei waith dywedodd: "Byddai'n rhaid adeiladu'r "masgiau" a'u tynnu i fyny i Instagram o fewn 15 munud. Cyn gynted ag y bydd y llun yn cael ei dynnu, mae'r rhan fwyaf o'r masgiau'n disgyn yn ddarnau ac yn cael eu hailgylchu, eu taflu yn y bin neu eu cymryd i mewn i'r ardd i chwalu."
Yn ystod yr ŵyl wythnos o hyd Y Lle Celf, a gefnogir gan Gyngor Celfyddydau Cymru, fydd yr arddangosfa gelf dros dro fwyaf yn Ewrop gyda dwsinau o waith celf a ddewiswyd yn ofalus yn cael eu harddangos.
Dywedodd Elin Huws, cadeirydd pwyllgor Celf Llyn ac Eifionydd: “Mae’r Eisteddfod yn rhoi lle i artistiaid arddangos eu gwaith ac am wythnos bob blwyddyn Y Lle Celf yw’r oriel gelf fwyaf poblogaidd yng Nghymru.
“Mae’r arddangosfa hon wedi dod yn sioe broffesiynol iawn ac mae ennill gwobr yn hynod bwysig i enw da artist.
"Efallai na fydd yr hyn sy'n gyffrous, arloesol a ffres i un yn cael ei ystyried felly gan eraill. Dyna sy'n digwydd fel arfer yn Y Lle Celf a chawn weld beth yw'r farn am y gelfyddyd yn yr arddangosfa eleni."
Eglurodd, er mwyn gallu arddangos yn yr arddangosfa, fod yn rhaid i artistiaid a dylunwyr naill ai fod wedi eu geni yng Nghymru, bod â rhieni Cymreig, neu wedi byw neu weithio yng Nghymru am o leiaf dair blynedd cyn y dyddiad cyflwyno. Gwneir y dewis terfynol gan banel o arbenigwyr.
Ychwanegodd Elin fod sawl prosiect wedi bod yn digwydd yn nalgylch yr Eisteddfod ers misoedd ac y bydd y rhain yn cael lle amlwg yn yr arddangosfa.
“Cafodd prosiect Cofnod ei sefydlu gyda’r bwriad o gadw enwau lleoedd fel caeau, capeli a thraethau’n fyw.
“Yn ystod yr Eisteddfod ei hun bydd gennym ni thema benodol bob dydd yn Y Lle Celf gyda gweithdai a gweithgareddau,” meddai.
Mae Eisteddfod Genedlaethol Llyn ac Eifionydd 2023 ym Moduan yn rhedeg o Awst 5-12. Mwy o fanylion ar-lein ar eisteddfod.cymru