Adeiladwyd tŷ ar Faes yr Eisteddfod Genedlaethol ym Mhontypridd mewn dim ond 36 munud
Daeth cynulleidfa ynghyd wrth i dîm o bobl ifanc ac adeiladwr profiadol slotio paneli yn eu lle i greu’r tŷ ac yn cymeradwyo pan ddaeth mwg o’r simnai.
Roedd yn rhan o brosiect i ail-greu Tŷ Unnos fel rhan o osodwaith celf ac i danio sgyrsiau am dai, yr amgylchedd a newid hinsawdd.
Roedd arferiad Tŷ Unnos yn chwedl ar draws Cymru rhwng yr 17eg a’r 19eg ganrif.
Dyfarnodd pe gallai sgwatiwr adeiladu tŷ ar dir comin rhwng cyfnos a gwawr yna gallai’r deiliad hawlio rhydd-ddaliad cyfreithiol yr eiddo a gall ffermio'r tir o gwmpas cyn belled ag y gallant daflu bwyell o'r drws ffrynt.
Ynghanol sŵn drilio a morthwylio ar y Maes roedd y tŷ wedi’i ymgynnull fel jig-so gyda tho ar oleddf, simnai, a stof llosgi coed draddodiadol yn cael eu rhoi yn eu lle.
Roedd y prosiect yn cynnwys grŵp o bobl ifanc o Rhondda Cynon Taf a chafodd ei arwain gan Citrus Arts sydd wedi'i leoli yn Nhrehopcyn ger Pontypridd.
Dywedodd Cyfarwyddwr Artistig Citrus Arts, James Doyle Roberts, mai profiad cyfyngedig oedd gan y bobl ifanc a gymerodd ran yn y prosiect o weithio yn y diwydiant celfyddydol a diwylliannol a’u bod wedi wynebu llawer o rwystrau i ddatblygu eu llwybrau oherwydd cyllid, lleoliad a mynediad.
Roedd arferiad Tŷ Unnos yn dal i atseinio, gyda rhai cyfranogwyr wedi wynebu “ansicrwydd tai”.
"Mae'n rhywbeth sydd yn fawr iawn ar feddyliau pobl, y maen nhw'n ymwybodol ohono. Dwi hefyd yn gobeithio y bydd y prosiect yn codi ymwybyddiaeth am yr amgylchedd a newid hinsawdd," meddai.
Cynlluniwyd y tŷ a godwyd ar Faes yr Eisteddfod gan y pensaer Tabitha Pope. Defnyddiodd ddeunyddiau cynaliadwy ar gyfer yr adeiladu ac roedd cynlluniau ar sut i ailddefnyddio ac ailgylchu'r elfennau ar gyfer prosiectau eraill yn rhan o'r broses ddylunio.
Yn cynorthwyo'r prosiect oedd yr adeiladwyr lleol, Frowen Brothers a thechnegwyr goleuo T&M Technical.