Angharad Pearce Jones
Ar ba ochr o’r ffens wyt ti?
Dyma waith gosod anferthol am raniadau mewn cymdeithas, o ddwyieithrwydd yng Nghymru, Annibyniaeth Albanaidd a Chymreig, Brexit, Covid, rhyfeloedd... a'r angen, rhyw ben i ddod at ein gilydd o gwmpas y bwrdd ac wynebu ein gwahaniaethau.
Elena Grace
Cyfarfod a gwahanu
Symudais i mewn i dŷ fy niweddar Nain gyda'r cyfrifoldeb o glirio pethau iddi. Yn ystod fy mhrofedigaeth ar yr adeg hon, dechreuais ymddiddori yn y gwrthrychau a oedd o bwys personol i fy Nain. Didoli trwy ei heiddo, gan edrych ar y ffordd yr oedd yn gofalu amdanynt. Eistedd o fewn y lle hwn a'i astudio trwy beintio.
Sian yn gwneud ei gwaith cartref
Mewn albwm lluniau teulu cefais lun o fy Mam oedd â label yn y gornel yn dweud "Siân yn gwneud ei gwaith cartref." Hoffais gyfansoddiad y llun yn fawr – yn afluniedig ac wedi'i goleuo'n naturiol gyda hi’n eistedd yn y gornel yn ymgolli yn y llyfr yr oedd hi'n ei ddarllen. Wrth gofnodi'r lle tawel gyfarwydd hon o fywyd, gadawais Mam allan o’r ddelwedd, a adawyd olion ei gweithgarwch yn y gwrthrychau hyn - papurau ar draws y bwrdd, a'r gwpan yr oedd hi'n yfed ohono.
Daniel Crawshaw
“Wrth gerdded i'r de o Ferthyr ar ffordd uchel, ddiffaith, cofnodais dirwedd newidiol y dyffryn a ddatblygodd gyferbyn. Roedd coedwig yn croesi'r gorwel, gwifrau trydan yn torri ar draws caeau, yr A470 yn chwarae cuddio yn y cyrion, a thai gwyn yn ymwthio i’r golwg o goedwigoedd gaeafol. Roeddwn i eisiau dal yr elfennau hyn, fel pe bai ar ddiwrnod cyffredin, ac eto, yn y fformat fertigol, rhagwelais ddyrchafiad a drama. Penderfynais ar ddau paentiad bron yn union yr un fath sydd, rwy’n gobeithio, yn crynhoi'r foment ffortunus, a hefyd yn cyseinio â'r bondiau rhwng cymuned a thir.”
Nigel Hurlstone
Mae gorchudd o edau wedi'i bwytho yn tarfu ac yn chwarae ar yr wyneb gan greu shifftiau cynnil mewn rhythm, lliw a golau. Mae'r hunanbortread dwbl hwn yn ymwneud â phrofiad yr artist o fyw gyda chlefyd cronig lle mae deliriwm a achosir gan gyffuriau yn aml yn creu sbectrs a phantomau. Moment a hanner cofir pan oedd ofn cwsg yn fawr a dyfodiad diwrnod arall yn ymddangos yn anrheg ac yn felltith.
Gerda Roper
Rwyf wrth fy modd â’r paentiad gan Munch ‘Rhwng y Cloc a’r Gwely’ . Honnir bod clociau'n cyfeirio at rinweddau anfarwol bywyd, trwy dynnu sylw at yr amser cyfyngedig sydd ar ôl i ni. Mae’r paentiad ‘Rhwng Cloc a Choffi’ yn dathlu pleser tawel a gwerth chweil coffi boreol di-frys.
Carl Chapple
Paentiadau a wnaed mewn cydweithrediad â dawnswyr Cyn-Broffesiynol Ballet Cymru Amy Groves a Kasia Sambrook. Mae Chapple yn darlunio ac yn paentio o fywyd ac mae wedi bod yn gweithio gyda Ballet Cymru ers blynyddoedd lawer, gan ddal y symudiadau gosgeiddig a deinamig y gall y ffurf ddynol eu cyflawni.
Ruth Thomas
“Mae fy stiwdio yn Nyffryn Clwyd yn edrych allan dros dirwedd o gaeau, coedydd a bryniau Clwyd. Yn yr haf, mae gwenoliaid yn hedfan heibio, yn chwilio am bryfed. Adar yw'r creaduriaid gwylltion a welwn ac a glywn fwyaf; tra bod anifeiliaid eraill yn anodd dod o hyd iddynt, mae adar o'n cwmpas ym mhob man, yn ein cysylltu â byd natur. Mae adar wedi ysbrydoli fy mhrintiau diweddar, fel y mae'r plu a ddarganfuwyd tra allan yn cerdded. Yn ‘Gwennol II’, cafodd plu eu gludwaith i wneud plât argraffu colagraff, a gafodd ei incio’n ofalus a’i basio trwy fy gwasg ysgythru i drosglwyddo’r ddelwedd i bapur.”
Eloise Govier
Datblygir y darlun hwn o frasluniau a wnaed mewn perfformiad Y Fari Lwyd yn Sain Ffagan. Yma, mae cymeriadau o’r dychmyg yn fywiog wrth ddathlu. Caiff yr ymdeimlad o ddathlu ei ddwysáu gan y patrwm o sgwariau ar y ffabrigau sy'n ymddangos fel pe baent yn symud yn ecstatig ar draws wyneb y papur.
Stephanie Tuckwell
Archwiliad o rinweddau cynhenid inciau, eu hylifedd a'u tryloywder, sy'n cyferbynnu ag ymylon diffiniedig collage. Mae ffurfiau a siapiau yn dawnsio i ddarganfod eu rhythm eu hunain, weithiau'n hydoddi i ofod tra bod llinell, marc neu ffurf yn torri ar draws eraill. Mae'r prosesau hyn wedi'u trefnu i greu delweddau rhywle rhwng haniaethu a ffiguraeth.
Harriet Chapman
Ein dyfodol? Parlwr o dan sgil-effaith newid hinsawdd. Ein dyfodol? Wedi'i ysbrydoli gan eiddo etifeddol a'r gofodau y bu'r artist yn byw ynddynt fel plentyn, fodd bynnag mae’r ystafell a ddangosir yma yng nghyd-destun Cynhesu Byd-eang. Dyma olygfa swrrealaidd lle mae eiddo yn arnofio wrth i'r ystafell lenwi â dŵr. Cyfarfod o'r gorffennol a'r dyfodol.
Francesca Hughes Neal
Mae'r gwaith hwn yn ymwneud â phaentio ei hun a'i bosibiliadau synhwyraidd. Gan ddechrau gydag eiliadau cofiadwy, yr amgylchedd naturiol, teimladau corfforol, greddf, mae'r gwaith yn datblygu'n araf gyda siapiau, trefniadau lliw a marciau ystum. Haenau lluosog gyda lliwiau weithiau'n gymysg ar yr wyneb mewn gwydreddau tryloyw. Mae rhai mannau wedi’u cuddio neu eu rhwbio’n ôl – y broses o dynnu a dileu yr un mor bwysig â’r ymadroddion peintiwr i greu paentiadau sy’n tynnu sylw’r gwyliwr i mewn trwy sbarduno ymatebion canfyddiadol ac emosiynol anymwybodol.
Dottie-May Aston
Beth sy'n digwydd yn y paentiad hwn? Byddai'n well gan y tarw gael paned neis o de na gwneud yr hyn a ddisgwylir ac ymladd. Mae’r tsieni cain a’r wyneb tyner benywaidd yn cyferbynnu â ffurf galed y tarw a’i safiad ymosodol – awgrym efallai nad yw pobl bob amser fel y maent yn ymddangos.
Lisa Carter Grist
Yn aml bydd fy mheintiadau yn cyfuno mewn parau neu setiau ac yn ymestyn allan i'w gilydd y tu hwnt i'w hymylon eu hunain yn debyg i feddwl a dychymyg a all redeg yn wyllt gyda chysylltiadau.
Dorrie Spikes
Peintiad cof o deithiau cerdded nos adref ar drac yr hen fynach yn cysylltu Ystrad Fflur â’r môr Mae’r darlun hwn hefyd wedi’i ddylanwadu gan ddarluniau a wneuthum yn y dirwedd wrth wrando ar recordiadau archif o gymunedau ffermio mynydd yr ucheldir. Wedi'u dadleoli gan blanhigfeydd y comisiwn coedwigaeth ar ôl y rhyfel, mae'r bobl hyn yn sôn am ragfynegiadau, canhwyllau corff a bywyd cyn ffyrdd palmantog. Rydw i wastad wedi bod wrth fy modd yn archwilio’r adfeilion a’r cerrig hynny, ond roedd clywed y lleisiau hyn yn rhoi dealltwriaeth ddyfnach i mi o haenau cudd y cartref.”
James Moore
“Mae rhywbeth am eistedd wrth ymyl ffenestr ac edrych allan ar y dirwedd. Mae'n gyfle i freuddwydio a gadael i'ch meddwl grwydro i gyflwr o feddwl dwfn. Mae rhai o fy syniadau gorau a synfyfyrio yn digwydd yma. Rydw i wedi bod yn defnyddio paent i geisio dal y teimlad o edrych trwy ffenestri, i ddangos y bwlch rhwng y tu mewn a'r tu allan. Mae'r paentiadau hefyd yn ceisio dal gafael ar fomentau. Mae digwyddiadau o ychydig fisoedd yn ôl yn teimlo dan glo mewn bywyd gwahanol.”
Jo Berry
Gellir gweld ffigwr o’r ochr, yn eistedd i lawr wedi plygu ymlaen a gyda gwallt hir yn cuddio eu hwyneb. Mae'r paentiad yn aneglur, wedi'i beintio â phaled cyfyngedig mewn lliwiau porffor a phinc. Mae ymyrraeth weledol wedi'i chynnwys yn y paentiad i'w gwneud yn glir bod delwedd a ddarganfuwyd wedi'i defnyddio fel deunydd ffynhonnell.
Andre Stitt
Ymateb i'r gwrthdaro presennol yn yr Wcrain, Gaza, a Yemen. Gan ddefnyddio dull cyfarwydd o osod motiff ym mlaendir canol arwyneb y llun - blociau onglog, gwastad, haniaethol sy'n awgrymu ffurfiau a strwythurau arosgo. Mae'r rhain wedi'u haenu ar gefndir llac a gweadog - trwy amrywiaeth o dechnegau, hyd yn oed gosod y cynfas sych yn y peiriant golchi. Y canlyniad yw cefndir anhrefnus sy'n cyferbynnu â'r ymyl galed, fygythiol ond eto'n ganolog o hyd.
Anthony Evans
Stori wedi'i seilio am y daith o Graigwen, uwchben Pontypridd, lawr i'r dref ac i faes rygbi Heol Sardis neu 'The House of Pain.' Taith fydde'n digwydd fel arfer ar nos Fercher- cerdded lawr o'r Graigwen yng nghwmni ffrindiau a gweld y stadiwm dan olau llachar yn y pellter a'r teimlad hynny bod hon yn noson berffaith.
Zena Blackwell
Mae’r teitl yn crynhoi’r sefyllfa anodd yn y paentiad – mae’n ddydd Sadwrn, mae gennych amser i ffwrdd o’r gwaith i ymlacio a chael cysgu mewn, ond mae’r golchi’n aros. Mae’r olwg ar ei hwyneb yn amwys – a fydd hi neu na fydd hi wedi gwneud y golch erbyn diwedd y dydd?!
Meinir Mathias
Mae Dwylo gleision’ yn archwilio’r pwysau cymdeithasol ar gymunedau Cymraeg eu hiaith yng nghefn gwlad. Mae pwysau hanes a sut mae hynny’n effeithio ar ein hunaniaeth yn cael ei ddwyn ymlaen yn y darn hwn wrth i’r artist osod ei hun yn y paentiad, ei dwylo wedi’u staenio’n las o frad y llyfrau glas. Mae'r pwysau a deimlir mewn cymunedau gwledig gyda phrisiau tai'n codi ac economi sy'n ei chael yn anodd, yn gorfodi llawer i fudo i drefi, dinasoedd ac ymhellach i ffwrdd. Mae hyn yn effeithio ar seice a strwythur cymdeithasol cymunedau Cymraeg a'r iaith Gymraeg. Mae'r 'Welsh not' islaw'r ffigwr benywaidd yn tynnu cysylltiad â hyn ac yn dangos sut y gall newidiadau cymdeithasol gael effaith crychdonnol ar ein hiaith frodorol a'n hunaniaeth ddiwylliannol. Mae yna anhrefn chwareus lliwgar yn y darn hwn, ond eto mae’r olygfa’n llawn tensiwn a symudiad ac mae cydadwaith o ddeinameg pŵer yn cael ei herio wrth i’r ysgyfarnog erlid y ci. Mae ffigwr gyda het Gymreig, sy'n symbol o 'Ferched Beca' yn hanes Cymru yn dal drudwy, aderyn mudol sy'n adnabyddus am ei wytnwch. Mae cyfosodiad eiconograffeg Gymreig wrthryfelgar a’r aderyn bach yn creu ymdeimlad o baradocs ac yn gwahodd y gwyliwr i fyfyrio ar themâu actifiaeth, protest a thrawsnewid.
David Robinson
“I bob nofiwr môr ei gymuned ei hun. Ym Mhorthcawl, y rai ‘proffesiynol’, y dewrion sy’n gwisgo ei fflôt a chap, yn nofio o’r harbwr y tu ôl i’r adeilad Jennings pan fo’r llanw’n uchel. Dw i’n edmygu eu hymrwymiad, i nofio mewn dŵr oer ar draws yr holl bae i ben pellaf y traeth.
Peintio ffigurol ydy’r cerbyd gorau i fi gyfleu rhywbeth o’r egni, cyfeillgarwch a hiwmor rydw i wedi darganfod ym Mhorthcawl. Hoffwn i atgoffa pobl nid yn unig o brydferthwch arfordirol De Cymru, ond hefyd pwysigrwydd ein rhyngweithiadau cymdeithasol: gwerthfawrogi'r sgyrsiau bychan sy'n cadw Cymru'n fyw.”
Guto Llyr Davies
Mae'r cerflun Stôl PT yn ymateb i'r golled enfawr o swyddi yn ngwaith dur Port Talbot. Adleisia esthetig diwydiannol yr ardal drwy'r tair coes ddur awdurdodol, gan adlewyrchu rôl hanfodol y gwaith dur yn y gymuned, yr economi a thirwedd yr ardal. Mae’r broses ocsideiddio du ar y stôl yn cynrychioli'r marc mae’r gwaith wedi ei adael ar gymdeithas. Mae dwy fil ac wyth cant o hoelion, pob un yn cynrychioli gweithiwr. Mae'n adlais difrifol o frwydrau'r gorffennol, gan ein hatgoffa o gau'r pyllau glo.
Ruth Harries
Gosodiad cerfluniol yw Annedd sy'n myfyrio ar dŷ; man geni a marwolaeth ac olion cynnil ac agos-atoch byw ynddo, adlewyrchiad o fyrhoedledd bod a'n hawl tramwy. Mae deunyddiau'n cyfeirio at adeiladu a deunyddiau adeiladu, yn ogystal â dodrefn meddal a thecstilau. Mae absenoldeb a chof yn hanfodol.
Llyr Evans
“Ar fy nhaith o gwmpas Argentina, gwrddais i gyda Billy sy'n byw mewn un o'r tai gwreiddiol a adeiladwyd yn Nhrevelin - mae Billy (84) yn dal llun o'i hun yn 18 oed.”
Beth Leahy
Portread teuluol o fenywod a'r cenedlaethau o fenywod o'u blaenau o Aberdâr, Aberpennar ac Abercynon. Wedi'i baentio mewn arddull collage, gan adlewyrchu'r broses o edrych trwy ffotograffau teuluol, cofio papur wal tŷ mamgu a tadcu, neu ffrog a wisgwyd gan perthynas a bu farw amser maith yn ôl. Mae'r portread hefyd yn chwarae ar ddelwedd draddodiadol menyw Gymreig yn ei het a siôl gyda hiwmor a chariad.
Ieuan Lewis
Defnyddwyd y “Welsh Not” yn eang drwy ysgolion Cymru i geisio lladd yr iaith Gymraeg drwy ddefnyddio dychryn a grym y gansen. Yr oedd yn rhannol llwyddiannus.
Haydn Denman
Mae llawer yng Nghymru wedi clywed am ac yn cofio’r trychinebau a fu yn Senghennydd, Gresffordd, ac Aberfan. Ond mae tirwedd ddiwydiannol Cymru yn llawn lleoliadau oedd yn dyst i drychinebau mwyngloddio. Prin fod wythnos yn mynd heibio heb ddyddiad yn coffáu un o’r trychinebau hyn o hanes cloddio glo yng Nghymru. Daw’r llun hwn o gyfres sy’n dogfennu’r safleoedd hyn.
Anthony Stokes
Sylwch ar yr atgyweiriadau a wnaed dros gyfnod o amser i’r garafan mewn gobaith o gael anturiaethau yn y dyfodol, sydd bellach allan o gyrraedd mewn cyfnod o gyni. Mewn llun arall mae dau sied blastig sy’n edrych fel pren. Maent yn storio eitemau a allai gael eu defnyddio yn y dyfodol neu beidio. Ond mae difrod wedi digwydd i un sied - fel addewid toredig - sy'n golygu bod bwriad da bron yn ddiwerth.
Morgan Griffith
Ers graddio yn 2003 mae collage a phaentio wedi ymddangos yn ymarfer yr artist. Yn aml uno'r ddau o fewn y gweithiau - paentio dros ardaloedd penodol, neu grafu i ffwrdd i ddatgelu hen arwynebau a grëwyd dros amser ac ymgorffori'r marciau cudd hyn i waith newydd.
Mae ‘Disgyniad i'r Trobwll’, ynghyd â gwaith arall yn y gyfres hon yn cynrychioli egni newydd mewn proses a hwyliau, ar ôl blynyddoedd o ddelio ag iechyd meddwl. Mae twneli, pyrth a gwagleoedd yn cynrychioli ffordd allan, iachawdwriaeth; ffordd yn ôl o'r dibyn.
Erin Donnelly
Mae'r gwaith hwn yn archwilio'r syniad o sut y cawn ein datgelu o safbwyntiau gwrthwynebol. Rydyn ni'n cael ein gwylio ac yn gwylio. Ein hymwybyddiaeth o fod yn weledwy mewn gofod domestig neu bersonol pan fydd hi'n dywyll a'r goleuadau ymlaen. Yma mae'r un ystafell yn cael ei chyflwyno o ddau safbwynt gwahanol.
Susan Adams
Mae ‘Cynllun ar gyfer y Lloches’ yn deillio o'r prosiect cydweithredol ‘Tir Preifat’ sy'n archwilio straeon am hen Ysbyty Canolbarth Cymru yn Nhalgarth a ddechreuodd fel Lloches Brycheiniog a Maesyfed. Dros y 24 mlynedd diwethaf mae wedi bod yn dymchwel yn raddol i'r ddaear. Mae dyfodiad y lloches ‘cynllun glöyn byw’ yn torri ar draws cylch bywydau yn yr animeiddiad, i'w amsugno yn y pen draw gan natur ei hun gan mlynedd yn ddiweddarach.
Rhys Aneurin
Gall newidiadau pensaernïol i wyneb canol Caerdydd - wedi’u penderfynu’n aml trwy flaenoriaethu economi ar draul hunaniaeth, diwylliant a phobl y ddinas - ennyn teimladau o ddieithria.
Trwy ddogfennu, dadelfennu ac ail-osod esthetig tirluniau dinesig dydd-i-ddydd y brifddinas i’w graidd o fewn geometreg, gwead a lliw, mae paentiadau cerflynol Aneurin yn cwestiynu'r delfrydau o hunaniaeth ac unigrwydd sydd yn diffinio dinas yn draddodiadol – a’r teimladau o berthyn ag estroni sy’n diffinio perthynas dinasyddion gyda’u hardal.
Richard Bevan
Modrwy
Cast aur o fodrwy briodas fy hen nain. Cafodd y fodrwy ei gwisgo gan fy nhad-cu ar ôl marwolaeth gynnar ei fam, tan un diwrnod cafodd ei golli. Fe'i darganfuwyd yng nghefn y tân, mae'n debyg iddo syrthio i ffwrdd wrth ychwanegu glo. Mae'r copi yn cael ei wisgo ar fys bach fy llaw dde.
Darlun o frawddeg mawr (siwmper)
Darluniodd fy merch "lun o frawddeg" wrth gael ei chyflwyno i ysgrifennu yn ei dosbarth derbyn yn yr ysgol gynradd. Mae'r gwaith yn cofnodi'r ddealltwriaeth fer hon o iaith lle mae llythrennau a geiriau yn siapiau a marciau ar wahân i'r ystyron a fyddai'n dod yn gysylltiedig â hwy yn ddiweddarach.
Jon Pountney, The Patternistas, a Lindsay Bonaccorsi
Mae ymdeimlad o le bob amser wedi bod yn rhan annatod o waith Pountney, ac yn fwy felly yn ddiweddar. Roedd Eglwysilan, a'r Comin, a dyffryn Aber, yn llefydd o ysbrydoliaeth a lloches iddo trwy gyfnodau anodd o 2020, ac roedd syniadau'n glymu o gwmpas sut i weithio yn y lle. Wedi'i ysbrydoli gan hanes, llên gwerin, ac yn enwedig atmosffer yr ardal, roedd am adlewyrchu sut mae pobl yn gysylltiedig â lleoedd a ddaeth o hyd i’r syniad o guddliwio. Mae hyn yn caniatáu i berson a lle i gyfuno a dod yn anwahanadwy.
Cydweithrediad rhwng yr artist Jon Pountney, dylunwyr The Patternistas a'r dylunydd gwisgoedd teledu Lindsay Bonaccorsi. Mae'r cuddliw yn batrwm pwrpasol sy'n seiliedig ar amgylchedd Cwm Aber ac Eglwysilan, ac mae'r dilledyn yn gyfuniad o parka modern a silwét gwisg mynachod, sy'n cyfeirio at hanes Cristnogol cynnar Eglwysilan. Mae gwisgo'r dilledyn yn caniatáu i drigolion ddod yn 'Ysbryd Lle'.
Laura Thomas
Mae Laura yn defnyddio edafedd fel cyfrwng i gyflwyno’r byd o’i chwmpas boed hynny’n symudiad dŵr, tirweddau neu’r haenau arfordirol a phatrymau tywod. Mae’r gwaith yn dathlu cymeriad cynhenid edafedd, sy'n llywio sut y caiff ei ddefnyddio i greu'r gwaith canlyniadol. P'un ai ei lewyrch metelaidd trwm neu ei anhyblygrwydd sych neu ei hyblygrwydd llyfn.
Cyflwyniad myfyrdod gweledol; rhythmau tyner, cipolwg y tu hwnt i'r wyneb a gweadau atgofus - gwrthwenwyn i'w groesawu yn erbyn anhrefn ac ansicrwydd y cyfnod diweddar.
Zillah Bowes
Mae'r gyfres ffotograffig The Unasking of Trees yn archwilio'r berthynas rhwng bodau dynol a natur yn yr amgylchedd metropolitanaidd. Yn agored i niwed ac wedi'u hesgeuluso, yn bwerus ac yn hollgynhwysol, mae coed yn cael eu harchwilio'n agos yng nghyd-destun yr argyfwng hinsawdd a cholli bioamrywiaeth. Mae'r gwaith hwn yn gofyn i'r gwyliwr ail-werthuso eu perthynas â choed trefol a maestrefol, i werthfawrogi eu pwysigrwydd yn ein dyfodol ar gyfer darparu ocsigen, storio carbon, sefydlogi pridd ac ar gyfer bywyd gwyllt.
Louise Short
Defnyddiwyd hen dun paent fel y camera a phapur ffotograffig chwe deg oed ar gyfer y negatifau. Y lleoliad yw mynwent Capel Bethel yng Nghwmrheidol, man cyfarfod Wesleaidd a adeiladwyd yn 1872. Mae'r Ceffylau Coets Cythreuliaid yn tynnu cerbyd gwag, gan fynd i fyny i Bontarfynach i godi teithwyr ar eu Taith Fawr o gwmpas Cymru. Mae coetsiriaid y cythreuliaid yn rhywogaeth gyffredin o deulu'r Chwilen Grwydr. Mae ‘crwydro’ yn awgrymu taith heb unrhyw gyrchfan benodol, crwydro yma a thrai.
Caitlin Jenkins
Mae’r llygad ychen yn dwyn i gof atgofion melys o'r cae o flaen crochenwaith y teulu a oedd yn gyforiog o lygaid y dydd hyn drwy gydol fy mhlentyndod. Cae Ladi Gwyn yw enw gwerinol y maes – mae llên gwerin yn dweud wrthym fod yr enw wedi deillio o ‘Ysbryd y Ddynes Wen’ y dywedir ei bod yn cerdded ar hyd rhosydd a Phriordy Ewenni. Mae ‘White Lady’ yn enw amgen ar y llygad ychen.
Mae’r dant y llew diymhongar wedi bod yn elyn i’r garddwr ers blynyddoedd lawer, yn ymledol ac yn doreithiog, swydd gyntaf y gwanwyn – yw i geisio ei ddileu. Ac eto y mae yn ffynhonnell bywyd i'n peillwyr; blodeuo’n gynnar yn y gwanwyn a hefyd yr olaf i ddiflannu ddiwedd yr hydref. Mae'n olygfa o adnewyddiad parhaus o betalau melyn euraidd i'r pennau hadau cain tryloyw.
Lledaenodd clefyd llwyfen yr Iseldiroedd ar draws Cymru, a daeth y gorchymyn i dorri'r llwyfen, yr wyf yn ei gofio'n dda gan fy mod yn anorchfygol, sut y gellid deall y fath greulondeb. Gwaethygwyd fy nheimladau blynyddoedd yn diweddarach pan ystyriwyd bod y gweithredu trychinebus yn ddiangen. Pan dyfodd fy nghoeden Fae yn sbesimen godidog roedd wedi'i wreiddio'n rhy agos at y tŷ ac roedd rhaid ei thorri, fy mhenderfyniad i oedd hynny. Wedi darlunio’r goeden hon lawer gwaith o’r blaen, mae bellach wedi’i chreithio a’i dinoethi. Gwnaeth gweld nyth mwyalchen o flwyddyn diwethaf gwaethygu fy synnwyr o euogrwydd a thristwch. Mae'r goeden yn cofio.
Haf Weighton
Mae'r cysyniad o siarabang - cerbyd sy'n cario nifer o bobl, o bob lliw a llun, yn atseinio gyda fy ngwaith. Nid oedd y siarabáng yn cynnig fawr ddim amddiffyniad i'r teithwyr pe bai digwydd troi drosodd ac roedd ganddo ganol disgyrchiant uchel wrth ei lwytho gan fod pawb yn eistedd i fyny'r grisiau. Roeddent yn croesi ffyrdd serth a gwyntog o gymoedd Cymru i drefi arfordirol - gan arwain yn aml at ddamweiniau difrifol. Roedd y bobl ar y siarabáng yn eistedd yn edrych tuag allan a byddent wedi bod wyneb yn wyneb â rhannau uchaf yr adeiladau ar eu teithiau rhwng y cymoedd ac ynys y Barri.
Catrin Jones
Mae hon yn rhan o un o bum sgrin gwydr ystafell aros a gynlluniwyd ar gyfer Ysbyty Athrofaol Grange yng Ngwent. Mae pob un yn ddathliad o fynd am dro ac o dirweddau cyfoethog ac amrywiol yr ardal gan gynnwys Llan-ffwyst, Gwastadeddau Gwent, Abaty Tyndyrn, Parc Pont-y-pŵl, a thirwedd ôl-ddiwydiannol Blaenafon. Dyma gofnod gweledol o daith gerdded, yn cynnwys map hanesyddol o'r llwybr, y nenlinell weladwy ym mhob lleoliad a manylion bach eraill.
Aurora Trinity Collective
Mae Aurora Trinity Collective yn cynnal sesiynau creadigol wythnosol yng Nghaerdydd sy'n ofod diogel i fenywod. Mae llawer o’r artistiaid yn y grwp gyda profiad o fod yn ffoaduriaid a cheisio lloches yng Nghymru. Mae gwaith y Cydweithfa yn aml yn ystyried naratifau, traddodiadau a gwybodaeth bersonol. Crëwyd y Baneri Cyfeillgarwch fel datganiad o undod a chyfuniad. Mae 8 i gyd ac fe'u cynlluniwyd gyda'r syniad o gael eu dal i fyny, a cherdded neu godi. Fe'u crëwyd dros gyfnod o flwyddyn. Roedd y broses yn cynnwys y gydweithfa gyfan. Lliwio tecstilau gwreiddiol, a defnyddio amrywiaeth o dechnegau, argraffu sgrin gyda phatrymau diwylliannol traddodiadol, argraffu bloc, a brodwaith i weithio ar wyneb y baneri.